İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme / A Treatise of Human Nature

David Hume (ya da Home; 1711-1776) bir Iskoçyali felsefeci idi. 1738-40’da yayimladigi “Insan Dogasi Üzerine Bir Inceleme” yalnizca Hume’un degil ama bütün bir görgücü literatürün en önemli çalismasidir. Hume’un felsefesi Bacon, Locke ve Berkeley gibi yazarlarin öznel idealiz­mini bastan sona yineler ve kuskucu dogmaya en küçük bir katkida bulunmaz. Popülerlikte öncellerini gölgede birakmasinin nedeni onlardan daha tutarli olmaktan korkmamasina, görgücülügü en uç vargilarinda sinirsizca formüle etmesine baglidir.Karl Popper’dan Bertrand Russell’a, Viyana Çevresinden bütün bir Analitik Gelenege yirminci yüzyilin basat felsefeciligini esinlendiren ve yüreklendiren ad Hume’dur. Baska bir deyisle, asagi yukari bütün bir yüzyilin düsünce emegini soguran, sayisiz bilinci ve ölçüsüz kaynagi ölçüsüzce tüketip bitiren Anglo-Saxon felsefeciliginin sponsoru Hume’dur. Ek olarak, Hume’un felsefesi Kant’in bilgiyi tam olarak Hume’un yaptigi gibi deneyime sinirlayan ve “inanca yer açmak için bilgiyi yok etmek zorunda kalan” Askinsal Felsefesinin de baslica esin kaynagi olmustur.Hume’un görgül gözlemlerine göre, “olgularin ‘dogruluguna’ iliskin kanimiz duygu, bellek, ve nedensel baglanti üzerine dayali uslamlamalar üzerine, e.d. neden ve etki iliskisi üze­rine dayanir. ... Bu iliskinin bilgisi a priori uslamlama yoluyla elde edilmez, ama bütünüyle deneyimden dogar. Bu nedenle deneyimin ötesinde hiçbir bilgi ve hiçbir metafizik yoktur.” Bu öncüller üzerine, Hume deneyime içkin bir metafizik gelistirir. Böylece deneyimden türe­tilebilecek nedensellik salt bir aliskanlik, salt ruhbilimsel bir çagrisim olurken, deneyimden türetilebilecek “bilgi” ise gerçekte bilgi olmaktan çok tümevarim ve olasilik düzleminde kala­caktir. Bu felsefede, kuskuculuk geçici bir bilgisizlik durumu degil ama homo sapiensi yeni bir insan türüne, homo scepticusa evrimlendiren entellektüel bir etmendir. Sayi ve olgu ile ilgisiz ve iliskisiz olduklari kabul edilen ahlak, etik ve estetik boyutlari bilgiden bagislanirken, doga bilimlerinin kendileri de bu öznel idealizmin yorumunda içeriksiz bir tasarimlar kütlesine indirgenir. Bilimin kendisi bilgi olmamak, kusku olmak zorundadir.Kuskucu bakis açisi herhangi bir tanitlama üzerine, bilgi üzerine dayanmaz çünkü dayanma­malidir. Yalnizca ruhbilimsel bir egilim üzerine, yalnizca kuskunun deneyimi üzerine dayan­malidir. Ve gerçekten de ona dayanir. Amaç usa karsi önlem almak, onun sakincali savlarini durdurmaktir. Aslinda bu gereksiz bir önlem olarak görünür, çünkü usun egemenligi bir mittir ve her durumda “us tutkulara yenik düser.”Daha sonra görgücülüge baska birçoklarinin arasinda “siradan dil felsefesi” gibi yeni bir ad daha kazandiran kimi analitik düsünürler felsefelerinin bir siradanlik sorunu, aslinda en sira­dan sag-duyunun bir sorunu oldugunu buldular. Hume’un önerdigi gibi, uslarini tutkularinin hizmetine vererek onu kendi kendini çürütmenin bir aracina çevirdiler.Her nasilsa, son yillarda durum degisiyor görünmekte ve analitik felsefenin “düsüsünden” söz edilmektedir. Gene de bu konuda geç kalindigini söylemek çok dogru olmayacaktir. Aslinda bir “düsüs”ten söz etmek bile gereksiz olacaktir, çünkü analitik gelenek hiçbir zaman çukur­dan çikmamistir. Analitik gelenegin insan bilgisine hizmeti usun kendine karsi yöneltebile­cegi uslamlamalari gelistirmek, bilgisiz estetik, bilgisiz etik ve bilgisiz bilim davalarina hizmet etmek olmustur.— Aziz Yardimli

Ürün Adı: İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme / A Treatise of Human Nature
Ürün Kodu: 9789753971867
Yazar: David Hume
Basım Yılı: 2016
Kapak Türü: Karton Kapak
Sayfa Sayısı: 656
Kağıt Cinsi: 1. Hm. Kağıt
Çevirmen: Aziz Yardımlı