Akılcı Din Söylemi

Mu’tezile ekolü, diger din ve kültürlerle kaynasma sürecinde fikrî yönüyle temayüz etmis; akilci, özgürlükçü, bireysel, elestirel ve sorgulayici din söylemini benimseyen ve gelistiren bir zihniyet olarak Islâm Düsünce Tarihi’ndeki yerini almistir. Temel ilkelerini “usûlü hamse/bes esas” basligi altinda sunan ve kelamî-felsefî meseleler üzerinde derinlesen bu mezhep, dinin ve dinî gelenegin ne oldugu, ne sekilde anlasildigi ya da anlasilmasi gerektigi, nasil yorumlanip anlamlandirilabilecegi konularinda farkli bir metot takip etmis ve karsilastiklari sorunlarin çözümlenmesinde akilci/rasyonalist bir tavir sergilemistir. Mu’tezile, düsünce sistemine ve metoduna bir standart getirme ugrasinda Islâmî ögretinin yani sira Yunan felsefesinden de beslenmistir. Bu çerçevede Bagdat kültür havzasindan ve Beytü’l-Hikme’den önemli ölçüde yararlanan Mu’tezile, Allah-âlem iliskisi çerçevesinde cisim, araz, cevher ve atom görüsleri ile özellikle Es’arîlik ekolü kelamcilarini ve Islâm düsünce sistemini etkilemistir. Es’arî’nin ve sonraki dönem Es’arî düsünürlerin metinlerinde ve gelistirdikleri tabiat felsefesinde cevher, atom ve araz gibi kavramlarin önemli bir yeri bulunmaktadir. Ekol, bilimsel bilgiye dayali iman anlayisi, insanin akli ve özgür iradesiyle gerçeklestirdigi her eyleminden sorumlu olacagi fikri, imamet düsüncesi ve siyasete iliskin tezleriyle Islâm düsüncesine ve insanlik tarihine önemli katkilar saglamistir. Ekol üzerine yaptigimiz çalismalarin bir sonucu olarak daha önce iki kitap yayinlamistik. Bunlardan Islâm Düsüncesinde Aklilesme Süreci -Mutezile’nin Olusumu ve Ebu’l-Hüzeyl Allaf- isimli kitapta ilk Mu’tezilî fikirlerin tesekkül sürecini ve ekolün düsünce sistemini kuran Ebu’l-Hüzeyl Allaf’in özellikle “bes esas”in tesekkülündeki rolünü tespit etmeye gayret etmistik. Bu eserde inceledigimiz kavramlarin, olgularin ve görüslerin içinde bulunduklari dönemin ürünleri oldugu gerçeginden hareketle, ekolün geçmisini oldugu gibi ve tüm çesitlilik ve çeliskileriyle ortaya koymaya çalismistik. Ebu’l-Hüzeyl el-Allaf ve özellikle onun jenerasyonundaki diger Mu’tezilî bilginler; diyalektik yönlerinin güçlü olmasi, yabanci din ve kültürel unsurlara karsi mücadele vermeleri, cedel ve tartisma ilmindeki müstesna yerleri, tevhit ve adl esaslari üzerinde yogunlasmalari gibi nedenle rden dolayi kelâmin tesekkülüne ve gelisimine önemli ölçüde katkida bulunmustur. Ebu’l-Huzeyl tevhit prensibi çerçevesinde Allah-alem iliskisine deginmis ve özellikle ilahî sifatlar, ilahî kudret, cisim, cüz`ün lâ yetecezza (atom), hareket, sükun, ehl-i cennet ve ehl-i cehennemin hareketleri gibi konularda dönemi için özgün olabilecek görüsler ortaya koymustur. Onun Allah’in makdûrâtinin (takdir edilen seylerin) sonlu oldugu ve insanin ahirette serbest hareket etme imkânindan yoksun olacagi fikri, Mu’tezile içinden de büyük tepki almistir. Ebû’l-Hüzeyl adl esasi ile ilgili olarak Allah’in hakim, alim oldugu ve ona ser ve zulm izafe edilemeyecegi, ser-hayir, iman-küfür, taat-masiyet cinsinden yapilan fiillerin dünya ve ahiret sorumlulugunun insanlara ait olduguna vurgu yapmis ve insanin sorumlu olusunu akil, hür irade ve kendisine verilen potansiyel güce yani istitaa’ya baglamistir. Bu esas çerçevesinde kul için hayirli ve elverisli olanin yani aslahi yaratmanin Allah’a vacib olusu, kudret, istitaat, haberin delil olabilmesinin sartlari, dogrudan ve mütevellid fiiller, kalp ve organlarin fiilleri gibi konulari irdelemistir. Bu baglamda Mu’tezile’nin kelam metodundaki nassa bagli kalmakla beraber akla da önem verme ve naslari akli çerçevede yorumlama tarzinin, Ehl-i Sünnet kelâminin olusumuna hizmet ettigi ve sünnî kelamcilari da etkiledigi söylenebilir

Ürün Adı: Akılcı Din Söylemi
Ürün Kodu: 9786055925093
Yazar: Osman Aydınlı
Basım Yılı: 2010
Kapak Türü: Karton Kapak
Sayfa Sayısı: 390
Kağıt Cinsi: Kitap Kağıdı
Çevirmen: